W naszym katalogu znajdziesz 1001 haseł
HARUN YAHYA - English - FOR KIDS - STORIES FOR THINKING CHILDREN - 1, ===EGZAMINY SPRAWDZIANY KATKUWKI, Angielski dla dzieci
C hildren! In this book of stories that has been specially writtenjust for you are a lot of important facts. You will find manyexamples of the marvels in the living things created by Allah, andwill once again see the unique nature of our Lord’s power. You willalso remember to ...
Harwood Agnes Cienie przeszlosci, Książki - Literatura piękna, Bonia, Harlequiny nowe różne
Agnes Harwood Cienie przeszłości Rozdział 1 – Znowu to samo! – krzyknęła Jane, kopiąc z irytacją w automat do kawy, który jak co dzień odmówił jej posłuszeństwa. Akurat wtedy, kiedy po nocnym dyżurze w szpitalu jak powietrza potrzebowała tej ...
Hazelwood Robin - Studentka na wybiegu(3), ebooki
Hazelwood Robin Studentka na wybiegu Która z dziewcząt nie marzyła kiedyś o karierze modelki? Siedemnastoletnia Emily Woods staje przed wielką życiową szansą - może zostać gwiazdą wybiegów i okładek ekskluzywnych czasopism. Jej debiut w świecie mody ...
Haldeman, książki, po angielsku, h
SEASONS Transcripts edited from the last few hundred hours of recordings: Maria Forty-one is too young to die. I was never trained to be a soldier. Trained to survive, yes, but not to kill or be killed.That's the wrong way to start. Let me start this way.As near as I can ...
Handbook of Modern Sensors Physics, 04. 01. ELECTRICAL, 01. Książki elektrotechnika, 04. Measurement, Handbook of Modern Sensors Physics, Designs, and Applications
HANDBOOK OFMODERN SENSORSPHYSICS, DESIGNS, and APPLICATIONSThird EditionSpringerNew YorkBerlinHeidelbergHong KongLondonMilanParisTokyoHANDBOOK OFMODERN SENSORSPHYSICS, DESIGNS, and APPLICATIONSThird EditionJACOB FRADENAdvanced Monitors ...
Hamilton Laurell - Cykl Anita Blake tom 3 - Cyrk Potępieńców, ♥KSIĄŻKI folder 5 do segregacji
LAURELL K. HAMILTON CYRK POTĘPIEŃCÓW (Przełożył: Robert P. Lipski) Zysk i S-ka20041 Pod paznokciami miałam zaschniętą kurzą krew. Kiedy zawodowo zajmujesz się ożywianiem zmarłych, musisz być ...
Halliday Gemma - Maddie Springer 01 - Śledztwo na wysokich obcasach, !!! 2. Do czytania, !!!. !.Kryminał i sensacja
Gemma HALLIDAY Śledztwo wysokich obcasachDla Mary Ellen Halliday Thompson.Nigdy nie nosiła butów Manola, Prady czy Jimmy'ego Choo,ale bez wątpienia miała styl i nikt jej nigdy nie zastąpi.Tęsknimy za Tobą, Babciu.Rozdział 1Spóźniałam się.I ...
Harbison Elizabeth-Amerykański Kopciuszek, Romans z księciem
ELIZABETH HARBISON Amerykański kopciuszek PROLOG Dwadzieścia pięćlat wcześniej – OstroŜnie. A teraz powoli schodź na dół. – Siostra Gladys ze struchlałym sercem próbowała nakłonić małą blondyneczkę do zejścia z wysokiej drabinki. Lily ...
Harry Potter i filozofia. Przewodnik po Hogwarcie dla mugoli William Irwin, N jak Nauka
//--> Harry Potter i filozofia. Przewodnik po Hogwarcie dla mugoliWilliam Irwin, Gregory Bassham Jak ściągnąć Harry Potter i filozofia. Przewodnik po Hogwarcie dla mugoli? - INSTRUKCJA1. Kliknijtutajlub skopiuj ...
Hart Jessica - Uroki przyjaźni(1), Książki - Literatura piękna, H 2011- ostatnie
Jessica Hart Uroki przyjaźni ROZDZIAŁ PIERWSZY – Bella juŜ jest – stwierdziła Aisling, szturchając Josha pod Ŝebro. Odwrócił się w ławce. Bella i Phoebe pospiesznie nadchodziły boczną nawą kościoła. Wyglądały naprawdę elegancko, jak ...
Halas, eBooks txt
Jack VanceHa�asapitan Hess rzuci� notatnik na biurko i przyci�gn�� sobie krzes�o.- Nale�y do pa�skiego cz�owieka - powiedzia�. - Zostawi� na statku.- Nie by�o nic innego? - Galispell by� nieco zaskoczony. - �adnegolistu?- Nie, sir, nic ...
Hanusek - ucieczka w metasztuke, Książki (Books) eBooks
Estetykai Krytyka 6(1/2004) JERZY HANUSEKUCIECZKA W METASZTUKĘ Pogłębiający się ciągle proces intelektualizacji oraz instytucjonalizacji sztuki współczesnej doprowadził w drugiej połowie dwudziestego wieku do powstania jej nowej mutacji, którą ...
Harris Charlaine - Sookie Stackhouse - 09 - Martwy i nieobecny, Ebooki
CHARLAINE HARRISMARTWY I NIEOBECNYROZDZIAL PIERWSZY- Wampiry rasy kaukaskiej powinny wystrzegac sie bieli - powiedzial dziennikarz telewizyjny. - Sledzimy z ukrycia Devon Dawn, która zostala wampirem zaledwie dekade temu, patrzac jak ubiera sie wychodzac na ...
Hassel Swen - General SS(z txt), ksi, ksiazki, HASSEL SVEN - GENERAL SS
Sven HasselGenerał SSKsiążki Svena Hassela wydane przez Polski Instytut WydawniczyWidziałem, jak umierają Towarzysze broni Gestapo Monte Cassino Batalion marszowySven HasselGenerał SSTłumaczył z francuskiego Juliusz Wilczur-GarzteckiPOLSKI ...
Haldeman, Angielskie [EN](1)(1)
SEASONS Transcripts edited from the last few hundred hours of recordings: Maria Forty-one is too young to die. I was never trained to be a soldier. Trained to survive, yes, but not to kill or be killed. That's the wrong way to start. Let me start this way. As near as I can reckon, ...
Harry Potter and the Half Blood Prince - IGN Insiders Guide, Prima, Bradygames IGN and other guide, Poradniki ENG
Written by:David S.J. HodgsonPrima GamesAn Imprint of Random House, Inc.3000 Lava Ridge Court, Suite 100Roseville, CA 95661www.primagames.comThe Prima Games logo is a registered trademark of Random House, Inc., registered in the United States and other countries. ...
Harry Potter i Insygnia Śmierci - część 2 - poradnik do gry - Daniel Thorwalian Kazek DOWNLOAD, E-booki
//--> Harry Potter i Insygnia Śmierci - część 2 - poradnik do gry - Daniel "Thorwalian" Kazek Jak ściągnąć Harry Potter i Insygnia Śmierci - część 2 - poradnik do gry - Daniel "Thorwalian" Kazek? - INSTRUKCJA1. Kliknijtutajlub skopiuj ...
Hal Clement - Still River, Angielskie [EN](1)(1)
Still River(1987)*Hal Clement Content Personae Chapter 1 Datum One: Joe Chapter 2 Datum Two: ...
Half-Life 2 The Orange Box Prima Official eGuide, Prima, Bradygames IGN and other guide, Poradniki ENG
PRIMA OFFICIAL GAME GUIDEDAVID SJ HODGSONSTEPHEN STRATTONMIGUEL LOPEZPrima GamesA Division of Random House, Inc.3000 Lava Ridge Court, Suite 100Roseville, CA 95661David SJ HodgsonOriginally hailing from the United Kingdom, David left his role as a writer of numerous ...
Halszka Opfer - Kato tata, ebook
Halszka OpferKato – tatanie -pamiętnikJeśli przyjrzeć się okładce książki, łatwo można zauważyć, że jest ona szyfrem. Jeśli odgadniemy ten szyfr - domyślamy się już, o czym jest ta książka. Jeśli wyobrazimy sobie Niedole cnoty Sade'a w ...
Hartov Steven - Nylonowa ręka Boga, !!! 2. Do czytania, !!!. !.Kryminał i sensacja
Steven HartovTŁUMACZYł DARIUSZ BAKALARZNylonowa ręka bogaTytuł oryginału The nylon hand of GodDla Ala Zuckermana, mojego agenta za linią frontuZlitujcie się, przyjaciele, zlitujcie, gdyż Bóg mnie dotknął swą ręką.Hiob 19:21PodziękowaniaOto ...
Harris Joanne - Jeżynowe wino, LITERATURA ŚWIATOWA
Joanne HarrisJEŻYNOWE WINOPrzełożyła Katarzyna KasterkaDla mojego dziadka, Edwina Shorta:ogrodnika, miłośnika wina, w głębi serca poety.1Wino jest obdarzone mową. Przecież każdy o tym wie. Wystarczy rozejrzeć się wokół.Spytać wyroczni na rogu ...
Harris Joanne - Jeżynowe wino, Wszystko, E-Booki
Joanne HarrisJEŻYNOWE WINOPrzełożyła Katarzyna KasterkaDla mojego dziadka, Edwina Shorta:ogrodnika, miłośnika wina, w głębi serca poety.1Wino jest obdarzone mową. Przecież każdy o tym wie. Wystarczy rozejrzeć się wokół. Spytać wyroczni na rogu ...
Harrison Inwazja, Ksiązki
HARRY HARRISONINWAZJA(Prze�o�y�: Jaros�aw Kotarski)1PrzybycieObiekt nadlecia� znad Pacyfiku tu� przed zmierzchem, przekraczaj�c wybrze�eKalifornii z szybko�ci� meteorytu; gdy fala akustyczna dotar�a nad wybrze�e, onsam by� ...
Hamilton Laurell K - Meredith Gentry 07 - Podążając za Ciemnością, Ebook 4
Laurell. K Hamilton Podążając za Ciemnością Tłumaczyła Rissaya Beta: Averil www.chomikuj.pl/Rissaya Merry Gentry nie jest przeciętnym prywatnym detektywem. W połowie człowiek, w połowie istota magiczna, uwikłana w walkę, która jest zagrożeniem ...
Hamilton Peter F. - Saga Wspólnota 02 - Judasz Wyzwolony 01 - Śledztwo, Saga Wspólnoty
PETER F. HAMILTONJUDASZ WYZWOLONYŚledztwoTłumaczył Michał JakuszewskiTytuł oryginału Judas Unchained vol. 1Dla Sophie Hazel HamiltonNie wiedziałem, jak bardzo mi cię brak, dopóki się nie zjawiłaś.NAJWAŻNIEJSZE POSTACIEAdam Elvin: były ...
Hawking Stephen W. Krotka historia czasu, Filmy-Zaloga-TSR-PDF
StephenW.HawkingKRÓTKAHISTORIACZASUODWIELKIEGOWYBUCHUDOCZARNYCHDZIURSPISTREŚCIPodziękowania...........................7Wprowadzenie...........................111.Naszobrazwszechświata...................132.Czasiprzestrzeń.......................253.Rozszerzającysięwszechświat................444.Zasadanieoznaczoności....................605.Cząstkielementarneisiłynatury...............686.Czarnedziury.........................837.Czarnedziuryniesączarne.................1008.Pochodzenieiloswszechświata...............1139.Strzałkaczasu.........................13610.Unifikacjafizyki.........................14511.Zakończenie..........................159AlbertEinstein...........................163Galileusz..............................165Newton...............................167Słownik...............................169Indeks................................173KsiąŜkętępoświęcamJanePODZIĘKOWANIAPostanowiłemnapisaćpopularnąksiąŜkęoczasieiprzestrzenipowygłoszeniunaUniwersytecieHarvardaw1982rokucykluwykładówLoeba.IstniałojuŜwtedywieleksiąŜekowczesnymwszechświecieiczarnychdziurach,niektóreznichbyłybardzodobre,jakPierwszetrzyminutyStevenaWeinberga,niektórebardzozłe—tytułówniewymienię.MiałemjednakwraŜenie,ŜewŜadnejznichnierozwaŜononaprawdępytań,któreskłoniłymniesamegodozajęciasięrównocześniebadaniamikosmologicznymiikwantowymi:Skądwziąłsięwszechświat?Jakikiedypowstał?Czybędziemiałkoniec,ajeślitak,tojaki?SątopytaniawaŜnedlanaswszystkich,alewspółczesnanaukastałasiętakskomplikowanatechnicznie,Ŝetylkonielicznispecjaliścipotrafiąposługiwaćsięaparatemmatematycznym,niezbędnymprzyomawaniutychproblemów.NiemniejjednakpodstawoweideedotyczącepoczątkuilosuwszechświatamoŜnaprzedstawićbezuŜyciamatematyki,wsposóbzrozumiałydlaludzibezwykształceniaprzyrodniczego.TegowłaśniepróbowałemdokonaćwmejksiąŜce.Czytelnikosądzi,nailemisiępowiodło.Ktośmipowiedział,ŜekaŜderównanie,jakieumieszczęwksiąŜce,zmniejszyliczbęsprzedanychegzemplarzyopołowę.Postanowiłemwobectego,ŜeniebędzieŜadnychrównań.WkońcujednakuŜyłemjednego:jesttosłynnywzórEinsteinaE=mc2.Mamnadzieję,Ŝenieodstraszyonpołowymoichpotencjalnychczytelników.PechawŜyciumiałemtylkopodjednymwzględem:zachorowałemnaALS,czylistwardnieniezanikoweboczne.Pozatymjestemszczęściarzem.Pomociwsparcie,jakieotrzymujęodmojejŜony,Jane,orazdzieci:Roberta,LucyiTima,umoŜliwiłymiprowadzeniewmiaręnormalnegoŜyciaiodniesieniesukcesówzawodowych.Miałemszczęście,Ŝewybrałemfizykęteoretyczną,poniewaŜpolegaonanaczystymmyśleniu,azateminwalidztwoniebyłopowaŜnymutrudnieniemwjejuprawianiu.Bardzopomocnibylimizawszewszyscy,bezwyjątku,moikoledzy.Wpierwszym,“klasycznym"okresiemojejkarieryzawodowejwspółpracowałemgłówniezRogeremPenrose'em,RobertemGerochem,BrandonemCarteremiGeorge'emEllisem.Jestemimbardzowdzięcznyzapomociwspólnieosiągnięterezultaty.WynikiuzyskanewtymokresieprzedstawionesąwksiąŜceTheLargeScalęStructureofSpacetime(Wieloskalowastrukturaczasoprzestrzeni),którąnapisałemwspólniezEllisemw1973roku.Nienamawiamczytelnikówdoszukaniawniejdodatkowychinformacji:jestwnajwyŜszymstopniutechnicznaizupełnienieczytelna.Mamnadzieję,Ŝedzisiajpotrafiępisaćwsposóbbardziejzrozumiały.Wdrugim,“kwantowym"okresiemojejpracy,od1974roku,współpracownikamimoimibyliprzedewszystkimGaryGibbons,DonPageiJimHartle.Zawdzięczamwieleim,atakŜemoimdoktorantom,którzypomagalimiwpracyiwsprawachpraktycznych.Koniecznośćdotrzymaniakrokuwłasnymstudentombyładlamniezawszeznakomitymstymulatoremi,mamnadzieję,uchroniłamnieprzedpopadnięciemwrutynę.WpisaniutejksiąŜkipomógłmibardzoBrianWhitt,jedenzmoichstudentów.W1985roku,ponapisaniupierwszejjejwersji,złapałemzapaleniepłuciwwynikutracheotomiiutraciłemgłos.PoniewaŜniemogłemprawiezupełnieporozumiewaćsięzinnymiludźmi,straciłemnadzieję,ŜezdołamksiąŜkędokończyć.Briannietylkopomógłmijąpoprawić,alenakłoniłmnietakŜedowypróbowaniaprogramukomunikacyjnegozwanegoOśrodkiemśycia,podarowanegoprzezWaltaWoltoszazprzedsiębiorstwaWordsPlusInc.,zSunnyvalewKalifornii.UŜywająctegoprogramu,mogępisaćksiąŜkiiartykuły,azpomocąsyntetyzatoramowyofiarowanegoprzezSpeechPlus,teŜzSunnyvale,mogęrównieŜrozmawiaćzludźmi.DavidMasonzamontowałsyntetyzatorimałykomputernamoimfotelunakółkach.DziękitemusystemowimogęterazporozumiewaćsięzludźmilepiejniŜprzedutratągłosu.Wieleosóbradziłomi,jakpoprawićpierwsząwersjętejksiąŜki.WszczególnościPeterGuzzardi,redaktorzwydawnictwaBantamBooks,przysyłałcałestronypytańikomentarzydotyczącychkwestii,których,jegozdaniem,niewyjaśniłemnaleŜycie.Muszęprzyznać,Ŝebardzomniezirytowałatadługalistaproponowanychpoprawek,aletoonmiałrację:jestempewien,ŜeksiąŜkawielezyskaładziękijegouporowi.Jestembardzozobowiązanymoimasystentom:ColinowiWilliamsowi,DavidowiThomasowiiRaymondowiLaflamme'owi,moimsekretarkom:JudyFella,AnnRalph,CherylBillingtoniSueMasey,orazzespołowiopiekującychsięmnąpielęgniarek.MojapracaniebyłabymoŜliwa,gdybykosztybadańiwydatkimedyczneniezostałypokryteprzezGonvilleiCaiusCollege,RadęBadańNaukowychiInŜynieryjnych,orazprzezfundacjeLeverhulme'a,McArthura,NuffieldaiRalphaSmitha.Jestemimbardzowdzięczny.20października1987r.StephenHawkingWPROWADZENIEZajęcinaszymicodziennymisprawaminierozumiemyniemalniczotaczającegonasświata.Rzadkomyślimyotym,jakimechanizmwytwarzaświatłosłoneczne,dziękiktóremumoŜeistniećŜycie,niezastanawiamysięnadgrawitacją,bezktórejnieutrzymalibyśmysięnapowierzchniZiemi,leczposzybowalibyśmywprzestrzeńkosmiczną,nietroszczymysięteŜostabilnośćatomów,zktórychjesteśmyzbudowani.Zwyjątkiemdzieci(którenienauczyłysięjeszcze,ŜenienaleŜyzadawaćwaŜnychpytań)tylkonielicznispośródnaspoświęcająduŜoczasunarozwaŜania,dlaczegoprzyrodajesttaka,jakajest,skądsięwziąłkosmosiczyistniałzawsze,czypewnegodniakierunekupływuczasusięodwróciiskutkiwyprzedzaćbędąprzyczynyorazczyistniejąostatecznegraniceludzkiejwiedzy.Spotkałemnawettakiedzieci,którechciaływiedzieć,jakwyglądajączarnedziury,jakijestnajmniejszykawałekmaterii,dlaczegopamiętamyprzeszłość,anieprzyszłość,jakobecnyporządekmógłpowstaćzpierwotnegochaosu,idlaczegoistniejewszechświat.WnaszymspołeczeństwiewiększośćrodzicówinauczycieliwciąŜjeszczeodpowiadanatakiepytaniawzruszeniemramionlubodwołujesiędosłabozapamiętanychkoncepcjireligijnych.Wieluczujesięnieswojo,borykającsięzpytaniamitegorodzaju,gdyŜniezwyklewyraźnieobnaŜająoneograniczenianaszejwiedzy.Alenaukaifilozofiawznacznymstopniuzawdzięczająsweistnienietakimwłaśniepytaniom.Stawiajecorazwiększaliczbadorosłychiniektórzydochodzączasamidozdumiewającychodpowiedzi.Równieodlegliodatomówigwiazdrozszerzamygranicepoznaniatak,byobjąćnimiito,conajmniejszeito,conajdalsze.Wiosną1974roku,nadwalataprzedlądowaniemsondyYikingnaMarsie,uczestniczyłemwspotkaniuzorganizowanymprzezKrólewskieTowarzystwoNaukowewLondynie,naktórymzastanawialiśmysię,jakszukaćŜyciawkosmosie.WczasieprzerwyzauwaŜyłem,Ŝewsąsiedniejsalizebrałosięowieleliczniejszegrono.Wszedłemtamwiedzionyciekawością.Wkrótcezdałemsobiesprawę,Ŝeprzyglądamsięstaremurytuałowi:przyjmowanonowychczłonkówdoKrólewskiegoTowarzystwa,jednejznajstarszychorganizacjinaukowychnaświecie.Wpierwszymrzędziemłodyczłowiekwfotelunakółkachbardzopowoliwpisywałswojenazwiskodoksięgi,wktórej,najednejzpierwszychstron,widniejepodpisIzaakaNewtona.Kiedywreszcieskończył,rozległysięgłośneoklaski;StephenHawkingbyłjuŜwtedypostaciąlegendarną.ObecnieHawkingjestLucasianProfessorofMathematicsnaUniwersyteciewCambridge.PrzednimtytułtennaleŜałmiędzyinnymidoNewtonaiP.A.M.Diraca,dwóchsłynnychbadaczyzjawiskwwielkichimałychskalach.Jestichgodnymnastępcą.Krótkahistoriaczasu,pierwszaksiąŜkaHawkingadlalaików,powinnazwieluwzględówspodobaćsięszerokimkręgomczytelników.WrównymstopniucobogatazawartośćksiąŜkipowinnaichzainteresowaćfascynującamoŜliwośćpoznaniadróg,którymibiegniemyśljejautora.Znajdziemywniejprzedstawionezniezwykłąjasnościąproblemy,zktórymizmagasiędzisiejszafizyka,astronomia,kosmologia;znajdziemywniejrównieŜświadectwaodwagi.JesttowreszcieksiąŜkaoBogu...,araczejojegonieobecności.Słowo“Bóg"częstopojawiasięnatychstronicach.HawkingusiłujeznaleźćodpowiedźnasłynnepytaniaEinsteina,czyBógmiałswobodęwtworzeniuwszechświata.Próbuje,jaksamstwierdzawprost,zrozumiećumysłBoŜy.Tosprawia,Ŝekonkluzja—przynajmniejobecna—jesttymbardziejzaskakująca:wszechświatniemagranicwprzestrzeni,niemapoczątkuikońcawczasie,niemateŜwnimnicdozrobieniadlaStwórcy.CarlSaganComellUniversityIthaca,NowyYorkRozdział1NASZOBRAZWSZECHŚWIATAPewienbardzoznanyuczony(niektórzytwierdzą,ŜebyłtoBertrandRussell)wygłosiłkiedyśpopularnyodczytastronomiczny.Opowiadał,jakZiemiaobracasiędookołaSłońca,aonozkoleikręcisięwokółśrodkawielkiegozbiorowiskagwiazd,zwanegonasząGalaktyką.Podkoniecwykładuwjednymzkońcowychrzędówpodniosłasięniewysoka,starszapaniirzekła:“Wszystko,copanpowiedział,tobzdura.ŚwiatjestnaprawdępłaskiispoczywanagrzbieciegigantycznegoŜółwia".NaukowieczuśmieszkiemwyŜszościspytał:“AnaczymspoczywatenŜółw?"Starszapanimiałagotowąodpowiedź:“Bardzopansprytny,młodyczłowieku,bardzosprytny,alejesttoŜółwnaŜółwiuitakdokońca!"DlawiększościludziobrazświatajakonieskończonejwieŜyzŜółwimoŜesięwydaćśmieszny,aleczemuwłaściwieuwaŜamy,Ŝesamiwiemylepiej?Cowiemyowszechświecieijaksiętegodowiedzieliśmy?Jakwszechświatpowstałidokądzmierza?Czywszechświatmiałpoczątek,ajeślitak,tocobyłoprzedtem?Osiągnięciafizykiostatnichlat,umoŜliwioneprzezfantastycznyrozwójtechniki,sugerująpewneodpowiedzinatestarepytania.Kiedyśnaszeodpowiedzibędąsięwydawałyrównieoczywiste,jakoczywistejestdlanas,ŜeZiemiaobracasięwokółSłońca—alborównieśmiesznejakpomysłwieŜyzŜółwi.Tylkoczas(czymkolwiekonjest)pokaŜe,ilesąonewarte.JuŜ340latprzedChrystusemgreckifilozofArystoteleswswejksiąŜceOniebiepotrafiłprzedstawićdwadobreargumentynapoparcietwierdzenia,ŜeZiemiajestkulą,aniepłaszczyzną.Popierwsze,Arystoteleszdawałsobiesprawę,ŜezaćmieniaKsięŜycapowodujeZiemia,zasłaniającSłońce.CieńZieminaKsięŜycujestzawszeokrągły,cobyłobyuzasadnionetylkowtedy,jeśliZiemiabyłabykulą.GdybyZiemiabyłapłaskimdyskiem,jejcieńnaogółbyłbywydłuŜonyieliptyczny,chybaŜezaćmieniezdarzasięzawszewtedy,gdySłońceznajdujesiędokładnienadśrodkiemdysku.Podrugie,dziękiswympodróŜomGrecywiedzieli,ŜejeśliGwiazdęPolarnąobserwujesięzrejonówpołudniowych,towidaćjąniŜejnadhoryzontemniŜwtedy,gdyobserwatorznajdujesięnapółnocy.(PoniewaŜGwiazdaPolarnaleŜynadbiegunempółnocnym,pojawiasięonadokładnienadgłowąobserwatorastojącegonabiegunie,obserwatornarównikuwidzijąnatomiastdokładnienahoryzoncie).ZnającróŜnicępołoŜeniaGwiazdyPolarnejnaniebie,gdyobserwujesięjąwEgipcieiwGrecji,Arystotelesoszacowałnawet,ŜeobwódZiemiwynosi400000stadionów.Niewiemy,ilumetromdokładnieodpowiadałjedenstadion,aleprawdopodobniebyłotookoło180metrów.Jeślitak,toArystotelespopełniłbłąd:podanyprzezeńobwódZiemijestdwarazywiększyniŜprzyjmowanyprzeznas.GrecyznaliitrzeciargumentprzemawiającyzakulistościąZiemi:gdybyZiemianiebyłakulą,toczemunajpierwwidzielibyśmypojawiającesięnadhoryzontemŜaglestatków,adopieropóźniejichkadłuby?ArystotelesuwaŜał,ŜeZiemiaspoczywa,aSłońce,KsięŜyc,planetyigwiazdyporuszająsięwokółniejpokołowychorbitach.Przekonanietowyrastałozjegopoglądówreligijnofilozoficznych—zgodnieznimiZiemiastanowiłaśrodekwszechświata,aruchkołowybyłruchemnajbardziejdoskonałym.WdrugimwiekuPtolemeuszrozwinąłteideeisformułowałpełnymodelkosmologiczny.WedługniegoZiemiaznajdowałasięwśrodkuwszechświataibyłaotoczonaośmiomasferaminiebieskimi,któreunosiłyKsięŜyc,Słońce,gwiazdyipięćznanychwtedyplanet(Merkury,Wenus,Mars,JowisziSaturn—rys.1).Abywyjaśnićskomplikowanyruchplanet,Ptolemeuszzakładał,Ŝeporuszająsięonepomniejszychkołach,którychśrodkiprzymocowanesądowłaściwychsfer.Sferazewnętrznazawierałagwiazdystałe,którychwzajemnepołoŜenieniezmieniałosię,alektóreobracałysięwspólnieponiebie.ColeŜałopozasferągwiazdstałych,nigdyniezostałowpełniwyjaśnione,leczzpewnościąobszartennienaleŜałdoczęściwszechświatadostępnejludzkimobserwacjom.ModelPtolemeuszowskipozwalałnawmiarędokładneprzewidywaniepołoŜeńciałniebieskichnaniebie.Abyjednakosiągnąćtędokładność,Ptolemeuszmusiałprzyjąć,iŜKsięŜycporuszasiępotakiejorbicie,ŜegdyznajdujesięnajbliŜejZiemi,jegoodległośćodniejjestdwukrotniemniejsza,niŜgdyznajdujesięnajdalejodZiemi.Oznaczato,ŜeKsięŜycczasempowinienwydawaćsiędwarazywiększyniŜkiedyindziej!Ptolemeuszzdawałsobiesprawęztegoproblemu,alemimotojegomodelzostałogólniezaakceptowany,choćnieprzezwszystkich.KościółchrześcijańskiuznałgozaobrazwszechświatazgodnyzPismemŚwiętym,poniewaŜjegowielkimplusembyłopozostawieniepozasferągwiazdstałychwielemiejscananieboipiekło.Znacznieprostszymodelzaproponowałw1514rokupolskiksiądzMikołajKopernik.(Początkowo,zapewneobawiającsięzarzutuherezji,Kopernikrozpowszechniałswójmodel,nieujawniając,Ŝejestjegotwórcą).WedługKopernikawśrodkuwszechświataznajdujesięnieruchomeSłońce,aZiemiaiinneplanetyporuszająsię—wokółniego—pokołowychorbitach.Minąłniemalwiek,nimmodelKopernikazostałpotraktowanypowaŜnie.Wtedydopierodwajastronomowie—Niemiec,JohannesKepler,iWłoch,Galileusz,zaczęlipropagowaćteorięKopernika,mimoiŜorbityobliczonenajejpodstawieniewpełnizgadzałysięzobserwacjami.ŚmiertelnycioszadałteoriiArystotelesaiPtolemeuszaw1609rokuGalileusz,któryrozpocząłwtedyobserwacjenocnegoniebazapomocądopierocowynalezionegoprzezsiebieteleskopu.PatrzącnaJowisza,Galileuszodkrył,Ŝejestonotoczonyprzezkilkaporuszającychsięwokółniegosatelitów,czyliksięŜyców.Wynikałoztychobserwacji,ŜeniewszystkieciałaniebieskiemusząporuszaćsiębezpośredniowokółZiemi,jakuwaŜaliArystotelesiPtolemeusz.(Oczywiście,moŜnabyłonadalutrzymywać,ŜeZiemiaspoczywawśrodkuwszechświata,aksięŜyceJowiszaporuszająsięnaprawdęwokółniej,pobardzoskomplikowanejdrodze,stwarzająctylkowraŜenie,ŜeokrąŜająJowisza.TeoriaKopernikabyłajednakowieleprostsza).WtymsamymczasieKeplerpoprawiłteorięKopernika,sugerując,Ŝeplanetyporuszająsiępoorbitacheliptycznych,aniekołowych(elipsatowydłuŜonekoło).Potymodkryciuprzewidywaneorbityplanetzgadzałysięwreszciezobserwacjami.DlaKepleraorbityeliptycznebyłytylkohipotezą(adhoc)iwdodatkuodpychającą,poniewaŜelipsybyływoczywistysposóbmniejdoskonałeniŜkoła.Ichzgodnośćzdoświadczeniemstwierdziłniemalprzezprzypadekinigdynieudałomusiępogodzićtegoodkryciazjegowłasnątezą,Ŝeplanetysąutrzymywanenaorbitachprzezsiłymagnetyczne.Wyjaśnienieprzyszłoznaczniepóźniej,wroku1687,kiedySirIzaakNewtonopublikowałPhilosophiaeNaturalisPrincipiaMathematica(Matematycznezasadyfilozofiiprzyrody),zapewnenajwaŜniejszedziełozzakresunaukścisłych,jakiezostałokiedykolwieknapisane.Newtonzaproponowałwnimnietylkoteorięruchuciałwprzestrzeniiczasie,alerozwinąłrównieŜskomplikowanyaparatmatematycznypotrzebnydoanalizytegoruchu.SformułowałtakŜeprawopowszechnejgrawitacji,zgodniezktórymdowolnedwaciaławewszechświecieprzyciągająsięzsiłą,którajesttymwiększa,imwiększesąmasytychciałiimmniejszajestodległośćmiędzynimi.Totawłaśniesiłapowodujespadanieprzedmiotównaziemię.(Opowieśćotym,jakobyinspiracjądlaNewtonastałosięjabłko,którespadłomunagłowę,jestniemalnapewnoapokryfem.Newtonwspomniałtylko,Ŝepomysłpowszechnejgrawitacjiprzyszedłmudogłowy,gdy“siedziałwkontemplacyjnymnastroju"i“jegoumysłzostałpobudzonyupadkiemjabłka").NastępnieNewtonwykazał,ŜezgodniezowymprawemgrawitacjiKsięŜycpowinienporuszaćsiępoelipsiewokółZiemi,zaśZiemiaiinneplanetypowinnyokrąŜaćSłońcerównieŜpoeliptycznychorbitach.ModelKopernikaniezawierałjuŜniebieskichsferPtolemeusza,awrazznimizniknęłaidea,Ŝewszechświatmanaturalnągranicę.PoniewaŜwydajesię,Ŝe“stałegwiazdy"niezmieniająswychpozycji,jeślipominąćichrotacjęnaniebie,wynikającązobrotuZiemiwokółswejosi,przyjętojakowpełninaturalnezałoŜenie,ŜesątoobiektypodobnedoSłońca,tyleŜeznaczniebardziejodnasoddalone.Newtonzdawałsobiesprawę,Ŝezgodniezjegoteoriągrawitacjigwiazdypowinnyprzyciągaćsięwzajemnie;naleŜałowięcsądzić,Ŝeniemogąonepozostawaćwspoczynku.Czywszystkieoneniepowinnywięczderzyćsięzesobąwpewnejchwili?Wnapisanymw1691rokuliściedoRichardaBentleya,innegowybitnegomyślicielatychczasów,Newtonargumentował,Ŝetakstałobysięrzeczywiście,gdybyliczbagwiazdbyłaskończonaijeślibyłybyonerozmieszczonewograniczonymobszarze.Jeślinatomiastnieskończeniewielkaliczbagwiazdjestrozmieszczonamniejwięcejrównomierniewnieskończonejprzestrzeni,tonieistniejeŜadencentralnypunkt,wktórymmogłobydojśćdoowegozderzenia.Wywódtenstanowiprzykładpułapki,wjakąmoŜnawpaść,dyskutująconieskończoności.WnieskończonymwszechświeciekaŜdypunktmoŜebyćuznanyzaśrodek,poniewaŜwokółniegoznajdujesięnieskończeniewielegwiazd.Poprawnepodejściedozagadnienia—costwierdzonoznaczniepóźniej—poleganarozwaŜeniunajpierwskończonegoukładugwiazd,którespadająnaśrodektegoukładu,ipostawieniunastępniepytania,cosięzmieni,jeśliukładotoczymydodatkowymigwiazdamirównomiernierozłoŜonymiwprzestrzeni.ZgodniezprawemciąŜeniaNewtonadodatkowegwiazdywogóleniewpłynąnaruchgwiazdwewnątrzwyróŜnionegoobszaru,tezatemspadaćbędąkuśrodkowizniezmienionąprędkością.MoŜemydodawaćtylegwiazd,ilenamsiępodoba,iniezapobiegnietoichspadnięciudopunktucentralnego.Dziświemy,Ŝeniedasięskonstruowaćstatycznegomodelunieskończonegowszechświata,wktórymsiłaciąŜeniajestzawszeprzyciągająca.WartozastanowićsięprzezchwilęnadpanującymaŜdoXXwiekuklimatemintelektualnym,którysprawił,Ŝeniktwcześniejniewpadłnapomysłrozszerzającegosięlubkurczącegowszechświata.Przyjmowanopowszechnie,Ŝewszechświatalboistniałwniezmiennymstanieprzezcałąwieczność,albozostałstworzonywobecnymkształciewokreślonejchwiliwprzeszłości.Przekonanieto,byćmoŜe,wywodziłosięzludzkiejskłonnościdowiarywwieczysteprawdy,amoŜeteŜznajdowanopociechęwmyśli,Ŝechoćpojedynczeosobystarzejąsięiumierają,tojednakwszechświatjestwiecznyiniezmienny.Nawetci,którzyzdawalisobiesprawęztego,ŜezgodniezNewtonowskąteoriągrawitacjiwszechświatniemógłbyćstatyczny,niewpadlinapomysł,Ŝemógłbysięonrozszerzać.Zamiasttegousiłowalionizmienićteorię,przyjmując,ŜesiłaciąŜeniamiędzybardzoodległymiciałamijestodpychająca.Niezmieniłobytowzasadzieichobliczeńruchuplanet,aleumoŜliwiłobyistnienienieskończonychukładówgwiazdwstanierównowagi:przyciąganiepomiędzybliskimigwiazdamibyłobyzrównowaŜoneodpychaniempochodzącymodgwiazdodległych.JednakŜe—jakwiemytoobecnie—niebyłabytorównowagastała—jeślibygwiazdywpewnymobszarzezbliŜyłysięchoćbynieznaczniedosiebie,powodującwzmocnieniesiłprzyciągających,umoŜliwiłobytopokonaniesiłodpychającychiwefekciegwiazdyrunęłybynasiebie.Zdrugiejstrony,jeśligwiazdyoddaliłybysięniecoodsiebie,tosiłyodpychająceprzewaŜyłybynadprzyciągającymiispowodowałybydalszywzrostodległościmiędzygwiazdami.WysunięciekolejnegozarzutuprzeciwkomodelowinieskończonegoistatycznegowszechświataprzypisujesięzazwyczajniemieckiemufilozofowiHeinrichowiOlbersowi,którysformułowałgow1823roku.Faktemjest,ŜejuŜróŜniwspółcześniNewtonowibadaczezwracaliuwagęnatenproblem,aOlbersniebyłnawetpierwszym,któryzaproponowałsposóbjegorozwiązania.DopierojednakpoartykuleOlbersazwrócononańpowszechnieuwagę.Trudnośćpoleganatym,Ŝewnieskończonymistatycznymwszechświecie,patrzącniemalwkaŜdymkierunku,powinniśmynatknąćsięwzrokiemnapowierzchnięgwiazdy.DlategocałeniebopowinnobyćtakjasnejakSłońce,nawetwnocy.Olberswyjaśniałtenparadoksosłabieniemświatłaodległychgwiazdwskutekpochłanianiagoprzezmaterięznajdującąsięmiędzyźródłemiobserwatorem.Gdybyjednaktakrzeczywiściebyło,totemperaturapochłaniającejświatłomateriiwzrosłabynatyle,Ŝemateriaświeciłabyrówniejasnojakgwiazdy.Jedynymsposobemuniknięciakonkluzji,ŜenocneniebopowinnobyćtaksamojasnejakpowierzchniaSłońca,byłobyzałoŜenie,iŜgwiazdynieświeciłyzawsze,alezaczęłypromieniowaćwpewnejchwiliwprzeszłości.WtymwypadkupochłaniającaświatłomateriamogłaniezdąŜyćsiępodgrzaćdoodpowiedniejtemperaturyalboświatłoodległychgwiazdmogłodonasjeszczeniedotrzeć.Wtensposóbdochodzimydopytania,comogłospowodować,Ŝegwiazdyzaczęłysięświecić.Dyskusjenatematpoczątkuwszechświatarozpoczęłysię,rzeczjasna,znaczniewcześniej.Wedlewielupradawnychkosmologiiizgodnieztradycjąjudeochrześcijańskomuzułmańskąwszechświatpowstałwokreślonejchwiliwniezbytodległejprzeszłości.Jednymzargumentówzatakimpoczątkiembyłoprzeświadczenie,Ŝedowyjaśnieniaegzystencjiwszechświatakoniecznajest“pierwszaprzyczyna".(WewszechświeciekaŜdezdarzeniemoŜnawyjaśnić,podajączajegoprzyczynęinne,wcześniejszezdarzenie,aleistnieniesamegowszechświatamoŜnawtensposóbwyjaśnićtylkowtedy,jeślimiałonjakiśpoczątek).Innyargumentprzedstawiłśw.AugustynwswejksiąŜcePaństwoBoŜe.Wskazałon,Ŝenaszacywilizacjarozwijasię,amypamiętamy,ktoczegodokonałikomuzawdzięczamyróŜnepomysłytechniczne.Wobectegoludzie,izapewneteŜiwszechświat,nieistniejąprawdopodobniezbytdługo.ZgodniezKsięgąRodzajuśw.Augustynprzyjmował,iŜwszechświatstworzonyzostałmniejwięcej5000latprzednarodzeniemChrystusa.(Wartozwrócićuwagę,Ŝetadataniejestzbytodległaodprzyjmowanejdziśdatykońcaostatniejepokilodowcowej[10000latprzednarodzeniemChrystusa],kiedyto,zdaniemarcheologów,zaczęłasięnaprawdęcywilizacjaludzka).Arystotelesiinnigreccyfilozofowienielubilikoncepcjistworzeniawszechświata,poniewaŜnadmierniepachniałaimonaboskąinterwencją.Wierzyliraczej,Ŝeludzieiświatistnielizawsze,zawszeteŜistniećbędą.Zewspomnianym,rozwaŜanymjuŜprzeznichargumentemopostępiecywilizacjiantycznimyślicieleradzilisobie,przypominającocyklicznychpowodziachiinnychklęskach,którewielokrotniesprowadzałyludzkośćdostanubarbarzyństwa.ZagadnieniapoczątkuwszechświataijegogranicprzestrzennychpoddałpóźniejgruntownejanaliziefilozofImmanuelKant,wswymmonumentalnym(ibardzomętnym)dzieleKrytykaczystegorozumu,opublikowanymw1781roku.Nazwałontekwestieantynomiami(sprzecznościami)czystegorozumu,poniewaŜbyłprzekonany,iŜmoŜnapodaćrównieprzekonująceargumentyzatezą,Ŝewszechświatmiałpoczątek,jakzaantytezą,Ŝewszechświatistniałzawsze.Zaistnieniempoczątkuprzemawiałwedługniegofakt,iŜwprzeciwnymwypadkukaŜdezdarzeniebyłobypoprzedzoneprzeznieskończonyprzedziałczasu,atouznałonzaabsurd.Zaantytezą(światniemapoczątku)przemawiałzkoleifakt,Ŝewprzeciwnymwypadkupoczątekwszechświatabyłbypoprzedzonynieskończeniedługimprzedziałemczasu,czemuzatemwszechświatmiałbypowstaćwłaśniewjakiejśszczególnejchwili?WgruncierzeczyracjeKantanakorzyśćtezyiantytezyzawierajątensamargument.OpartesąmianowicienamilczącymzałoŜeniu,zgodniezktórymczassięgawstecznieskończeniedaleko,niezaleŜnieodtego,czywszechświatistniał,czynie.Jakprzekonamysiępóźniej,pojęcieczasuprzedpowstaniemwszechświataniemaŜadnegosensu.Porazpierwszyzwróciłnatouwagęśw.Augustyn.Gdyzapytanogo,coczyniłBógprzedstworzeniemwszechświata,św.Augustynnieodpowiedział,ŜeBógstworzyłpiekłodlatych,cozadajątakiepytania,leczstwierdził,ŜeczasjestwłasnościąstworzonegoprzezBogawszechświataiprzedpoczątkiemwszechświatanieistniał.Dopókiwiększośćludziwierzyławstatycznyiniezmiennywszechświat,dopótypytanie,czymiałonpoczątek,czyteŜnie,traktowanojakopytaniezzakresumetafizykilubteologii.RówniedobrzemoŜnabyłowyjaśniaćobserwacje,twierdząc,Ŝeistniałzawsze,jakgłoszącteorię,Ŝezostałstworzonywokreślonymmomenciewprzeszłościwtakisposób,bywydawałosię,iŜistniałzawsze.Alew1921rokuEdwinHubbledokonałfundamentalnegoodkrycia,ŜeniezaleŜnieodkierunkuobserwacjiwidzimy,jakodległegalaktykiszybkooddalająsięodnas.Innymisłowy,wszechświatsięrozszerza.Oznaczato,ŜewdawniejszychczasachciałaniebieskieznajdowałysiębliŜejsiebie.Istotnie,wyglądanato,Ŝejakieś10czy20miliardówlattemuwszystkieobiektydziśistniejącewewszechświecieskupionebyływjednympunkcie,azatemgęstośćwszechświatabyławtedynieskończona.Toodkryciewprowadziłowreszciezagadnieniepoczątkuwszechświatadokrólestwanauki.ObserwacjeHubble'awskazywały,Ŝewpewnejchwili,zwanejwielkimwybuchem,rozmiarywszechświatabyłynieskończeniemałe,ajegogęstośćnieskończeniewielka.WtakichwarunkachwszystkieprawanaukitracąwaŜność,atymsamymtracimyzdolnośćprzewidywaniaprzyszłości.Jeśliprzedwielkimwybuchembyłynawetjakieśzdarzenia,toitakniemogłyonemiećwpływunato,codziejesięobecnie.IstnieniatakichzdarzeńmoŜnaniebraćwogólepoduwagę,boniemiałybyoneŜadnychdającychsięzaobserwowaćkonsekwencji.MoŜnapowiedzieć,Ŝeczasrozpocząłsięwrazzwielkimwybuchem,wcześniejczaspoprostuniebyłokreślony.NaleŜypodkreślić,ŜetakakoncepcjapoczątkuwszechświatawczasieróŜnisięradykalnieodrozwaŜanychuprzednio.Wniezmiennymwszechświeciepoczątekczasutocoś,comusizostaćnarzuconeprzezjakąśistotęspozawszechświata;nieistniejeŜadnafizycznakonieczność,którabygowymuszała.MoŜnasobiewyobrazić,ŜeBógstworzyłtakiwszechświatdosłowniewdowolnejchwiliwprzeszłości.Zdrugiejstrony,jeśliwszechświatrozszerzasię,tomogłyistniećfizyczneprzyczyny,dlaktórychjegopowstaniebyłokoniecznością.MoŜnasobiedalejwyobraŜać,ŜeBógstworzyłwszechświatwchwiliwielkiegowybuchulubnawetpóźniej—alewtakisposób,bywyglądałonato,Ŝewielkiwybuchistotnienastąpił,byłobyjednaknonsensemsądzić,Ŝestworzenieodbyłosięprzedwielkimwybuchem.RozszerzającysięwszechświatniewykluczaStwórcy,aleograniczaJegoswobodęwwyborzeczasuwykonaniatejpracy!Mówiąconaturzewszechświataidyskutująctakiezagadnienia,jakkwestiajegopoczątkuikońca,naleŜyjasnorozumieć,czymjestteorianaukowa.Przyjmujętutajraczejnaiwnypogląd,Ŝeteoriajestpoprostumodelemwszechświatalubjegoczęści,orazzbioremregułwiąŜącychwielkościtegomodeluzobserwacjami,jakiemoŜnawykonać.TeoriaistniejewyłączniewnaszychumysłachiniemoŜnajejprzypisywaćŜadnejinnejrealności(cokolwiekmogłobytoznaczyć).Dobrateorianaukowamusispełniaćdwawarunki:musipoprawnieopisywaćrozległąklasęobserwacji,opierającsięnamodeluzawierającymtylkonielicznedowolneelementy,imusiumoŜliwiaćprecyzyjneprzewidywaniewynikówprzyszłychpomiarów.Naprzykład,teoriaArystotelesa,zgodniezktórąwszystkobyłoutworzonezczterechelementów—ognia,ziemi,powietrzaiwody—byładostatecznieprosta,byzasłuŜyćnamianonaukowej,aleniepozwalałanaŜadneprzewidywania.Zdrugiejstrony,teoriaciąŜeniaNewtonaopierasięnajeszczeprostszymmodelu,wedlektóregociałaprzyciągająsięzsiłąproporcjonalnądoichmasiodwrotnieproporcjonalnądokwadratuodległościmiędzynimi.MimoswejprostotyteoriaNewtonaprzewidujeruchySłońca,KsięŜycaiplanetzwielkądokładnością.KaŜdateoriafizycznajestzawszeprowizoryczna,pozostajetylkohipotezą;nigdyniemoŜnajejudowodnić.NiezaleŜnieodtego,
Haasler A. Robert - Tajne sprawy papiezy, Religioznawstwo, Haasler
Robert A. Haasler „TAJNE SPRAWY PAPIEŻY” Tytuł oryginału:Papes secret cases Edycja polska rozszerzona i uzupełniona Tłumaczenie i redakcja: zespół wydawnictwa Okładka:Jan SojkaISBN83-87864-17-X Spis Treści Zamiast wstępu „I poznacie prawdę, a ...